Methodiek voor zorgzame gemeenschappen
Zelf áls het kan en thuis áls het kan, is het credo van het WOZO-programma. Dit vraagt om zorgzame gemeenschappen, buurten waar senioren zo lang mogelijk zelfstandig wonen en kunnen rekenen op elkaar en professionele zorg. Overal in het land wordt onderzocht hoe je samen zulke gemeenschappen bouwt. In Tilburg zet sociaalwerkorganisatie ContourdeTwern nu concrete stappen, samen met wooncorporaties, zorginstanties én ouderen zelf.
Bouwen aan sterke buurten en wijken
Niet elke buurt of elk dorp heeft actieve, zelfredzame bewonersgroepen. Om wijkbrede initiatieven te
ontwikkelen heb je professionele ondersteuning nodig. Voor ContourdeTwern is het dagelijks werk om in wijken en buurten te bouwen aan een sterke sociale basis.
“Nu het ook kabinetsbeleid is en het een plaats heeft in de zorgakkoorden, voelen we samen met woningcorporaties, thuiszorginstellingen en andere organisaties nog meer urgentie”, zegt Marlies van Ginneken, staffunctionaris Innovatie & Beleid. “Uiteindelijk spraken we met zeventien Tilburgse partijen af om in verschillende wijken zorgzame gemeenschappen mogelijk te maken.”
De Kwendelhof in de Kruidenbuurt, een combinatie van twee flats, is zo’n gemeenschap. Het is de perfecte locatie, vindt projectleider Sjef van der Klein. “Om een zorgzame gemeenschap van de grond te krijgen, is het slim om klein te beginnen. Deze plek is compact en overzichtelijk. Daarnaast helpt het dat we aanknopingspunten hebben. De buurtondersteuner wees me erop dat in de flats veel ouderen wonen. Later bleek dat ook de woningcorporaties die eigenaar zijn van de Kwendelhof, wilden werken aan het creëren van een gemeenschap.”
In deze bundel van Sociaal Werk Nederland staan naast ons initiatief nog 16 initiatieven beschreven waarin sociaal werk en (zorg)partners samenwerken. Bijvoorbeeld om ouderen te helpen langer plezierig in hun eigen woonomgeving te blijven of vernieuwende concepten gericht op de samenwerking tussen sociaal werk, ggz en huisartsen. Sommige initiatieven hebben hun waarde al ruimschoots bewezen, andere zitten nog in de pioniersfase.
Zelf langs de deuren
De eerste vraag die de samenwerkingspartners zich stelden: hoe te beginnen? “Professionals hebben de neiging om vanuit eigen ideeën te werken,” zegt Van Ginneken, “maar van onze sociaal werkers hoorden we dat bewoners goede ideeën hadden. Dat leek ons een mooi startpunt. Met onze partners kozen we voor de Asset Based Community Development (ABCD)-benadering, een beproefde methode om sociale relaties binnen wijken tot stand te brengen. De benadering helpt om van binnenuit te werken: je stelt wijkbewoners en hun talenten en vaardigheden centraal en geeft ze een rol.”
Dat bleek een goede keuze, legt Van der Klein uit. “Een van onze sociaal werkers heeft bewoners gevraagd aan te sluiten. Samen met hen stelden we vragenlijsten op, die zij vervolgens zelf wilden voorleggen aan medebewoners. Daarbij ontstond meteen al de verbinding – precies waar het ons om ging.
Eerst zag ik alleen voordeuren, nu ken
reactie van een bewoner die de vragenlijsten voorlegde aan de medebewoners
ik de namen en verhalen erachter
Hoge respons
Het onderzoek startte in november 2022. Dat bewoners zelf de deuren langsgingen, heeft volgens Van Ginneken de respons verhoogd. Maar liefst 42 procent van de bewoners deed mee. In april 2023 deelden de partners de onderzoeksresultaten met bewoners. Een belangrijke uitkomst: meer dan 80 procent van de deelnemers wil het liefst oud worden in de Kwendelhof. Mensen zijn tevreden over de voorzieningen rond de flats, maar hebben ook behoefte aan een ontmoetingsruimte. De volgende stap is een actieplan. Ook dat stellen de samenwerkingspartners samen met de bewoners op.
Bekende obstakels
De samenwerking in Tilburg klinkt als een succesformule. Klopt dat beeld? Van Ginneken: “De neuzen staan zeker dezelfde kant op. Iedereen ziet het belang van snelle actie, en de zorgakkoorden gaven een extra zetje. Dat wil niet zeggen dat alles vanzelf gaat. Ondanks alle goede intenties merk je in de praktijk dat mensen het ‘ernaast’ moeten doen. Soms moeten zij voorrang geven aan vaste taken.” Daarnaast, zegt Van der Klein, is er het bekende probleem dat elke partner zijn eigen financiering heeft. “Tussen de Wmo, de Wlz en de Zvw staan schotten die het moeilijk maken om oplossingen te financieren die eerdere partners raken. Neem de gewenste ontmoetingsruimte: wie betalen hieraan mee? En hoeveel?”
Commitment en aanjagen
De oplossing die tot nu toe werkt: “Volhouden”, zegt projectleider Van der Klein. “Ik kan het niet mooier maken. Wij hebben een buurtondersteuner die achter de verantwoordelijken blijft aanjagen, net zo lang tot zaken geregeld zijn. Zulke mensen heb je nodig. En geduld, heel veel geduld.”
Tip van Marlies van Ginneken: commitment op
bestuurlijk niveau, en regelmatig overleg tussen
bestuur en uitvoering. “Loopt die buurtondersteuner bijvoorbeeld tegen obstakels aan, dan bespreekt zij deze met de bestuurders. Die puzzelen vervolgens net zo lang tot ze een oplossing
hebben. Of geld.”
Meer weten?
We vertellen je graag meer over dit of een ander project dat we doen om aan sterke buurten en wijken te bouwen. Schroom niet en neem contact op met Marlies van Ginneken voor meer informatie.